მედია ქმნის რეალობას  და  რეალობა დიდწილად ისეთია, როგორადაც მას მედია წარმოაჩენს - ასეთია კვლევის შედეგი, რომელიც საზოგადოებას „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტმა“ წარუდგინა.

„ზოგიერთი ტელეკომპანია დიდ ყურადღებას აქცევდა პრიორიტეტულ თემებს და საზოგადოებას ამ თემას მაღალი ინტენსივობით აწოდებდა, ანუ ახდენდა „საინფორმაციო იერიშს საზოგადოების ცნობიერებაზე“ - ნათქვამია კვლევაში. როგორც კვლევის ერთ-ერთი ავტორი, სოციოლოგი იაგო კაჭკაჭიშვილი ამბობს, კიდევ ერთხელ დადასტურდა  საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტი  -  საზოგადოების პოლიტიკურ და  სოციალურ გემოვნებაზე მედიის ზემოქმედება არის ძალიან მაღალი.  „მედია ქმნის რეალობას  და  რეალობა დიდწილად ისეთია, როგორადაც მას მედია წარმოაჩენს.“  

კვლევა ჩატარდა  2012 წლის აპრილიდან დეკემბრამდე პერიოდში და მიზნად ისახავდა დაედგინა, რამდენად შეესაბამება  საზოგადოების საარჩევნო ინტერესები და გავლენიანი ქართული ტელეკომპანიების საინფორმაციო პოლიტიკა ერთმანეთს. პროექტს ფონდი “ღია საზოგადოება-საქართველო აფინანსებდა” და ის “სოციალური კვლევისა და ანალიზის ინსტიტუტთან” ერთად განხორციელდა.

რა მეთოდებით ჩატარდა კვლევა?!

მონიტორინგი ხორციელდებოდა  შვიდი  ტელეკომპანიის - “რუსთავი 2”-ის, “იმედის” საზოგადოებრივი მაუწყებლის, “კავკასიის”, “მაესტროს”, “მეცხრე არხის” და “რეალ ტვ”-ს მთავარ  საინფორმაციო  გამოშვებებზე.  ხდებოდა ტელევიზიების მთავარი საინფორმაციო გამოშვებების პირველი ორი ბლოკის სიუჟეტების მონიტორინგი, რომლის მიზანი იყო, გამოევლინა თითოეული ტელეკომპანიის მხრიდან ყოველი ორი კვირის განმავლობაში ყველაზე ინტენსიურად გაშუქებული თემები.

თემის ინტენსივობა დგინდებოდა სამი პარამეტრის მიხედვით:

1. ერთსა და იმავე თემაზე, ერთსა და იმავე ტელევიზიაში ორი კვირის განმავლობაში გასული სიუჟეტების რაოდენობა;

2.  ამ სიუჟეტების ადგილი (რომელ ნომრად გავიდა დღის საინფორმაციო გამოშვებაში);  ამ ადგილს ენიჭებოდა შეწონილი ღირებულება: პირველი სიუჟეტი იყო 10 ქულა, მეორე სიუჟეტი - 9 ქულა და ა.შ. მეათე და  შემდეგი ყველა სიუჟეტი  ფასდებოდა 1 ქულით;

3. სიუჟეტისთვის დათმობილი დრო (წუთებისა და წამების რაოდენობა); ამ პარამეტრების მიხედვით ჯამური ქულა ანგარიშდებოდა სპეციალური ფორმულის მიხედვით, რომელიც აჩვენებდა თემის ინტენსივობას.

თუ პროექტის პირველი კომპონენტი თემის ინტენსივობის ზუსტ დათვლას ითვალისწინებდა, მეორე კომპონენტი იყო გამოვლენილი პრიორიტეტული თემების მიწოდება თბილისის მოსახლეობისათვის. სპეციალური - რეპრეზენტატიული მეთოდით შერჩეული, თბილისში მცხოვრები 400 რესპოდენტი ახდენდა მიწოდებული თემების რანგირებას პირადი პრიორიტეტების მიხედვით.

ტენდენციები

როგორც კვლევიდან ჩანს, პრიორიტეტული თემების გაშუქებამ რამდენიმე ტენდენცია გამოავლინა:

პირველი ტენდენცია - არსებობს ტელევიზიების ერთი ჯგუფი, რომელთა მიერ ინტენსიურად გაშუქებული თემები ერთმანეთს ემთხვევა როგორც შინაარსის, ისე - თანმიმდევრობისა და ინტენსივობის ხარისხით.

საინფორმაციო გამოშვებებში ყველაზე ხშირად ერთმანეთს დაემთხვა „მაესტროსა“ და „კავკასიის“ პრიორიტეტული თემები (27); ყველაზე იშვიათი იყო „მეცხრე არხის“ პრიორიტეტული თემების თანხვედრა „იმედისა“ (8) და „რეალ TV”-ს (8) მთავარ თემებთან.

„პირველი არხის მოდელი არის ასეთი -  ნიუსი უნდა გააკეთო, რაც შეიძლება უფრო დიდი დრო მოიცვას და რაც შეიძლება ბევრჯერ ერთსა და იმავე თემაზე უნდა იმუშაო. „რუსთავი 2“ და „იმედი“ დაახლოებით ერთნაირი ინტენსივობით აშუქებდნენ, ცოტა ნაკლებად „რეალტივი“ და ბოლოს - „კავკასია;“ „მაესტრო“-ს და „მე-9“ არხს აქვს ყველაზე დაბალი მონაცემი, ანუ „მე-9“ არხი ყველაზე ნაკლები ინტენსივობით აშუქებდა ერთ ამოჩემებულ თემას, მათი სიუჟეტები იყო ძალიან ხანმოკლე და მრავალფეროვანი“ - ამბობს მედია-ექსპერტი და „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის“ დირექტორი ია ანთაძე.

მეორე ტენდენცია - ზოგიერთი ტელეკომპანია დიდ ყურადღებას აქცევდა პრიორიტეტულ თემებს და საზოგადოებას ამ თემას მაღალი ინტენსივობით აწოდებდა, ანუ ახდენდა „საინფორმაციო იერიშს საზოგადოების ცნობიერებაზე.“ ხოლო, რიგი ტელევიზიები კი  პრიორიტეტულ თემებს მაყურებელს საშუალო ინტენსივობით აწოდებდნენ და მრავალფეროვან თემატიკას აშუქებდნენ. როგორც კვლევაშია აღნიშნული, პირველი არხის, „იმედისა“ და „რუსთავი 2“-ის საინფორმაციო პოლიტიკა ორიენტირებული იყო პრიორიტეტული თემის „აგრესიულ“ მიწოდებაზე, ხოლო „კავკასიის,“ „მეცხრე არხისა“ და „მაესტროს“ საინფორმაციო პოლიტიკა - უფრო მრავალფეროვან თემატურ გაშუქებაზე.

რამდენად ემთხვეოდა ტელევიზიების და გამოკითხული მოსახლეობის პრიორიტეტები ერთმანეთს?

კვლევამ აჩვენა, რომ ყველაზე მეტად (ცხრაჯერ) მოსახლეობის პრიორიტეტი ემთხვეოდა „რუსთავი 2“-ის მიერ შეთავაზებულ თემას. ამ მხრივ მეორე ადგილი დაიკავა “იმედმა” (შვიდჯერ), მას მოჰყვება “კავკასია” (ექვსჯერ), “მაესტრო” (ხუთჯერ), “მეცხრე არხი” (ოთხჯერ) და “რეალ ტვ” (სამჯერ). გამოდის, რომ 15 პერიოდიდან 11-ში გამოკითხულმა რესპონდენტებმა აირჩიეს ის თემა, რომელიც მოცემულ პერიოდში ყველაზე ინტენსიურად გაშუქდა რომელიმე ტელევიზიით.

„ფაქტობრივად ეს მონაცემები გვიჩვენებს, რომ „რუსთავი 2“  რჩება ძალიან საინტერესო ტელევიზიად. მე ვამბობ ხოლმე, რომ რაღაც ჯადო იციან ისეთი,  რითიც მაყურებელს ეუბნებიან - აი,  ჩვენ  რასაც ვაშუქებთ  ინტენსიურად, ეს თემა არის სინამდვილეში მნიშვნელოვანი. თუმცა, საინტერესოა ისიც, რომ „რუსთავი 2“-ის პრიორიტეტი ძალიან მნიშვნელოვანი ხდება მაშინ, როდესაც ამას ინტენსიურად  აშუქებენ სხვა ტელევიზიებიც, ანუ ვიღაც უდგას მხარში, მაგრამ ხალხი მაინც „რუსთავი 2“-ს ანიჭებს უპირატესობას.“ - ამბობს ია ანთაძე. უნდა აღინიშნოს, რომ „რუსთავი 2“-ის დირექტორის ნიკა გვარამიას აზრით, ეს „ჯადო“ პროფესიონალიზმია, ხოლო ხელოვნებათმცოდნე გოგი გვახარიას აზრით  - ინფორმაციის უფრო ხარისხიანი შეფუთვა.

სოციოლოგ იაგო კაჭკაჭიშვილის აზრით, რომელიც საზოგადოებრივი აზრის კვლევას ხელმძღვანელობდა, თემის პრიორიტეტულობის თანხვედრა არ ნიშნავს ამომრჩევლის ინტერესებთან შესაბამისობას. “მართალია რუსთავი 2” და საზოგადოება ყველაზე მეტად იყო ახლოს ამ მონიტორინგის მიხედვით, თუმცა მეორეა შინაარსი, რომელსაც “რუსთავი 2” აწვდიდა მაყურებლისთვის პრიორიტეტულ თემაში” - განაცხადა სოციოლოგმა.

“რუსთავი 2”-ის გენერალური დირექტორის, ნიკა გვარამიას განმარტებით კი, როცა მისი ტელეკომპანია წყვეტს რა თემა იყოს პრიორიტეტული, ის საზოგადოების ინტერესს იზიარებს, ამიტომაც ემთხვევა ხალხის და არხის პრიორიტეტები ერთმანეთს ანუ „რუსთავი 2“-ს სხვებზე უკეთესი სარედაქციო პოლიტიკა აქვს.

კვლევაში, ასევე,  აღნიშნულია, რომ მოსახლეობის დაკვეთას საარჩევნო თემატიკის გაშუქების შესახებ რაოდენობრივი მაჩვენებლით შეესაბამებოდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის “პირველი არხი”, რომელიც, ყველა სხვა ტელევიზიასთან შედარებით, ინტენსიურად აშუქებდა საარჩევნო თემატიკას.

გამოკითხვის მიხედვით, მოსახლეობას ინფორმაციის მიღება სურდა შემდეგ თემებზე: არჩევნების სამართლიანობა, გამჭვირვალობა, დემოკრატიულობა;  დასაქმების პრობლემის მოგვარება, უმუშევრობასთან ბრძოლა; არჩევნებში მონაწილე პარტიების, კანდიდატების საქმიანობის შესახებ ობიექტური ინფორმაციის მიღება; საარჩევნო პროგრამები, მათი გაშუქება.

კვლევაში, ასევე, აღნიშნულია, რომ ივლისის მეორე ნახევრიდან საერთო ეროვნულ ტელევიზიებში იწყება ერთიანი საინფორმაციო პრიორიტეტების სისტემის რღვევა, რაც განსაკუთრებით სექტემბრის პირველი ორი კვირის განმავლობაში გამოიხატა. „მონიტორინგის შედეგების მიხედვით, დადასტურებულად შეიძლება ჩაითვალოს მანამდე მწყობრად მომუშავე პროპაგანდისტული მანქანის მოშლა არჩევნებამდე ორთვენახევრამდე ადრე... სწორედ ამგვარი დაქსაქსული და ნაციონალური მოძრაობისთვის არასასურველი საინფორმაციო აქცენტების ფონზე იმართება საპარლამენტო არჩევნები“ - აღნიშნულია კვლევაში.

როგორც მედია-ექსპერტი ია ანთაძე ამბობს, კვლევამ დადო სტატისტიკური მონაცემები - ციფრები, რომელსაც უკვე  შემდგომი ანალიზი და ინტერპრეტაცია სჭირდება, რაც თავის მხრივ არანაკლებ საინტერესო იქნება.

მაინც, რა ზოგადი ტენდენციები გამოავლინა „ტელეკომპანიებისა და საზოგადოების საინფორმაციო პრიორიტეტების შესაბამისობის კვლევამ“? გთავაზობთ ბლიც-ინტერვიუს სოციოლოგ იაგო კაჭკაჭიშვილთან, რომელიც საზოგადოებრივი აზრის კვლევას ხელმძღვანელობდა „სოციალური კვლევისა და ანალიზის ინსტიტუტიდან.“

იაგო კაჭკაჭიშვილი: ამ კვლევამ რამოდენიმე საინტერესო შედეგი გამოავლინა და საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტი დაადასტურა -  საზოგადოების პოლიტიკურ, სოციალურ გემოვნებაზე მედიის ზემოქმედება არის ძალიან მაღალი.  მედია ქმნის რეალობას  და  რეალობა დიდწილად ისეთია, როგორადაც მას მედია წარმოაჩენს. ის თემები, რომელიც პრიორიტეტული აღმოჩნდა ტელემედიის სხვადასხვა საშუალებისთვის, პრიორიტეტული აღმოჩნდა, ასევე, საზოგადოებისთვისაც, ანუ თემების პრიორიტეტულობის თვალსაზრისით საზოგადოება და მედია ერთ ხმაში საუბრობს, რაც  ადასტურებს იმას, რომ არ არსებობს მედიისგან დამოუკიდებელი, მედიასთან დაპირისპირებული საზოგადოება.

მეორე მნიშვნელოვანი, რაც ამ კვლევაში გამოჩნდა, არის შემდეგი - შესაძლოა ესა თუ ის მედიასაშუალება საზოგადოებასთან თანხვედრაში მოვიდეს რომელიმე თემის პრიორიტეტულად განხილვის თვალსაზრისით, მაგრამ ამ  მედიასაშუალებამ  მაინც  ვერ  მოიპოვოს  საზოგადოების ნდობა და მხარდაჭერა

ანუ, ვერ შექმნას ისეთი აზრი, როგორიც კონკრეტულ მედიას უნდა?

დიახ. რისი თქმა მინდა - შეიძლება მედიამ საზოგადოებას და სწორედ  ის თემა შეარჩიოს, რომელიც საზოგადოებას აინტერესებს, მაგრამ თუ როგორ გააშუქებს საზოგადოებისათვის ამ საინტერესო თემას, ეს კიდევ  სხვა საკითხია. ამას ვამბობ, „რუსთავი 2“-ის კონტექსტში. „რუსთავი 2“  აღმოჩნდა ის ტელევიზია, რომელიც ყველაზე უფრო პრიორიტეტულად აშუქებდა იმ თემებს, რომელიც საზოგადოებაში აქტუალური იყო და რომელიც საზოგადოებას აღელვებდა, თუმცა როგორადაც ის ამ თემებს აშუქებდა, როგორც ჩანს, არ იყო და არ არის საკმარისი საფუძველი ამ მედიის მიმართ ნდობის მაღალი ხარისხის მოპოვებისთვის.  

ოღონდ ახლა მე მხედველობაში მაქვს სხვა კვლევები, რომელსაც ვუპირისპირებ ამ კვლევის შედეგებს. ანუ, „რუსთავი 2“  ნდობის თვალსაზრისით აღარ არის ტელემედია სივრცეში ლიდერი, განსაკუთრებით არჩევნებამდე ბოლო თვეების განმავლობაში, როგორც ამას სხვა კვლევები აჩვენებს, თუმცა ის არის რეიტინგული აქტუალობის და არა შინაარსის თვალსაზრისით. ყურებადობაც არ არის ასე პირდაპირ კავშირში ნდობასთან, იმიტომ რომ  ადამიანები უყურებენ სხვადასხვა არხზე საინფორმაციო გადაცემებს, ტესტავენ და შემდგომ  ჩერდებიან იმაზე, რომელი გადაცემაც მათ ყველაზე მეტად მოსწონთ, ანუ შეიძლება „რუსთავი 2“-ს საზოგადოება უყურებს, აინტერესებს, მაგრამ მის მიმართ ნდობის ჩამოყალიბებას კიდე დამატებით სხვა ინდიკატორები სჭირდება, ანუ ძალიან მნიშვნელოვანია  მედიამ ყურადღება მიაქციოს შინაარსს.