აფხაზეთში აქტიური პასპორტიზაცია, როგორც „აფსნიპრესი“ იუწყება, ასეთი შედეგით დასრულდა: რეგიონის 146121 მოქალაქეს, ანუ მოსახლეობის 90%-ს აფხაზური პასპორტი აქვს, ის სხვა ეროვნების მოქალაქეებზეც, მათ შორის - 12156 ქართველზე გაიცა.

ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარების ახალ სტრატეგიასა და პასპორტიზაციის პროცესის საკუთარ ხედვაზე კონფლიქტოლოგი პაატა ზაქარეიშვილი გვესაუბრება.

- ბატონო პაატა, ახალი რეალობების გათვალისწინებით ქართულმა მხარემ სტრატეგია როგორ უნდა შეცვალოს და კანონს ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ რეალურად რა დატვირთვა აქვს?

- ჩვენ არ გვიყვარს ჩვენი მდგომარეობის აღიარება, არადა, ეს უნდა გავაკეთოთ. რუსეთმა თავისი გაიტანა და ჩვენს ტერიტორიაზე კონტროლს აბსოლუტურად უტიფრად ახორციელებს. იმისათვის, რომ კონტროლი მინიმუმამდე დავიყვანოთ, ამ ტერიტორიაზე სხვებიც უნდა შევუშვათ, რუსების გარდა - იქნება ეს გაერო, ეუთო, საერთაშორისო ორგანიზაციები თუ სხვადასხვა ბიზნესი.

ჩვენი მოცემულობა ის არის, რომ ჯერ ოკუპაციამ, შემდეგ კი კანონმა ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ, ჩვენი მხრიდან ჩაკეტა საზღვარი ოსეთისა და აფხაზეთის მიმართულებით. ჩვენ, ქართველებს, ზოგადად რეალობა არ მოგვწონს და მასთან ჩხუბი გვიყვარს, არადა, ქმედებებია საჭირო. ქართული მხრიდან საზღვარი არ უნდა იყოს ჩაკეტილი, ხალხს მოძრაობისა და ვაჭრობის საშუალება უნდა მიეცეს. ამასთანავე უსაფრთხოების ელემენტიც უნდა იყოს დაცული და არც უაქციზო პროდუქცია უნდა გამოატარო. ცხინვალის რეგიონში ამ მხრივ, საერთოდ, უცნაურობა ხდება: ახალგორის რაიონში არაახალგორელი სპეციალური საშვის გარეშე ვერ მოხვდება, არადა, ამ საშვის მოპოვება თითქმის შეუძლებელია. ნებისმიერ შემთხვევაში თუ ასეთ საშვს მოიპოვებთ, მაშინვე კონსტიტუციას არღვევთ, რადგანაც არავის აქვს უფლება, გადაადგილების უფლება შეგიზღუდოთ. აფხაზეთში ასე არ ხდება, არადა იქ კრიმინოგენური ფონი უფრო მძიმეა და გამოდის, რომ სახელმწიფო მისი მოქალაქეების უსაფრთხოებაზე ამ შემთხვევაში არ ზრუნავს.

ამ კანონის მიხედვით, გლეხი, რომელიც ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მუშაობს და ჰყიდის მოსავალს, უკანონო საქმიანობას ეწევა, რადგანაც კანონი ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ სამეწარმეო საქმიანობას კრძალავს.

- გამოდის, კანონი ნაჩქარევად მიიღეს და ეს ნიუანსები არ გაითვალისწინეს?

- ეს იყო სახელმწიფოს დაუყოვნებლივი სამართლებრივი რეაქცია, არადა უმჯობესი იყო, პოლიტიკური შინაარსის დოკუმენტი მიეღოთ, რომელიც განსაზღვრავდა იმას, რომ თუ რაიმე ტიპის კრიმინალი მოხდებოდა აღნიშნულ ტერიტორიებზე, საქართველო მასზე პასუხს არ აგებდა, იქიდან გამომდინარე, რომ საქართველოს იურისდიქცია მასზე არ ვრცელდება.

- მაშინ, როდესაც კონფლიქტურ რეგიონებში მცხოვრებლებთან კომუნიკაციები თითქმის  აღარ არსებობს და ინციდენტების პრევენციის მექანიზმიც, რომელზეც ზეპირად თანხმდებიან ხოლმე, არ სრულდება - ასეთ ვითარებაში ნდობის აღსადგენად დარჩა რაიმე რესურსი?

- დიახ, ეს არის გულახდილობა, გულწრფელობა და საჯარო პოლიტიკა.

ტირძნისელი ბავშვების დაკავების შემდეგ გაირკვა, რომ ქართველებს ხუთი უკანონო ოსი ეროვნების პატიმარი ჰყავდათ, არადა ეს არცერთ ცენტრალურ ტელევიზიას არ გაუშუქებია.

ჩვენს საზოგადოებაში ოსების დაკავება ამორალურად არ აღიქმება, რადგანაც ჩვენი ტელევიზიები ამაზე დუმან, საჯაროდ ეს ამბავი ჩვენ გავაჟღერეთ. ეს არ უნდა იყოს პაატა ზაქარეიშვილის საქმე, ეს უნდა იყოს სახელმწიფოსა და პოლიტიკოსების საქმე. ჩემს ყვირილს იმაზე, რომ ხანძარია, აზრი არ აქვს, საჭიროა, მეხანძრე მოვიდეს და ხანძარი ჩააქროს. სიტუაცია მაშინ გამოსწორდება, როცა ხელისუფლება გადავა რეალურ და შეცდომების აღიარების პოლიტიკაზე. ოსები არ არიან მიერთებული იმ საერთაშორისო კონვენციებს, რომელიც არასრულწლოვანთა პატიმრობას კრძალავს. მათი კანონმდებლობა არ შეესაბამება არც ქართულ და არც საერთაშორისო სამართალს. ჩვენ, რომლებიც ვაღიარებთ კანონის უზენაესობას, როგორ, რა მორალით ვთხოვთ პასუხს იმ ხალხს, ვისაც ეს ვალდებულება თავის თავზე არ აუღია და მხოლოდ ამორალურ საქციელს ჩადიან?! სანამ ჩვენს საკუთარ შეცდომებს არ ვაღიარებთ, სიტუაცია არ შეიცვლება. ყველაფრის საერთაშორისო არენაზე გატანა გამოსავალი არ არის.

ჩვენ ჯერ კიდევ ომის მდგომარეობაში ვართ, ვარდნის პროცესი რომ შევაჩეროთ, აქტიური ქმედებებია საჭირო.

- თუ გქონიათ ხელისუფლებასთან იმაზე დიალოგი, რომ აფხაზურ პასპორტებს რაღაც ფორმით გაუწიონ ანგარიში და მის საფუძველზე შეძლონ აფხაზებმა აქეთ მხარეს გადმოსვლა?

- რეინტეგრაციის მინისტრ თემურ იაკობაშვილთან ქართველი ექსპერტების შეხვედრაზე ეს საკითხი დავაყენეთ. საუბარი იყო იმის შესახებ, რომ საქართველოს მხარემ მიიღოს და აღიაროს ეს დოკუმენტი, ოღონდ არა სამართლებრივად, არამედ რეალობად - ოკუპირებული ტერიტორიებიდან პასპორტები მიიღოს ნიშნად და შეტყობინებად, გაითვალისწინოს ის, გაატაროს და გამოატაროს მისი მეშვეობით მოქალაქეები. იქ მცხოვრებლებს ხომ „დე-ფაქტო“ მთავრობა ქართულ პასპორტებს უკრძალავს, ასეთ შემთხვევაში ოსებს და აფხაზებს ვაჭრობის და აქეთ გადმოსვლის სურვილი გაუჩნდება, ომამდე ხომ აფხაზები ლილოს ბაზრობაზეც ჩამოდიოდნენ და მათ ჰქონდათ შესაძლებლობა, რომ ქართული პასპორტები ჰქონოდათ, რათა გაეადვილებინათ მიმოსვლა, ახლა უკვე უჭირთ. რომ იცოდნენ, აქეთ გადმოსვლისას პრობლემები არ შეექმნებათ, განაახლებენ გადმოსვლას და ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.

ანუ მე ვსაუბრობ ამ პასპორტების შიდა დოკუმენტად მიღებაზე. მე მგონი, კარგი იქნება, თუ ამ პასპორტებს ვაღიარებთ საერთაშორისო დოკუმენტებადაც და რომელიმე სახელმწიფოს, მაგალითად - თურქეთს ვთხოვთ, აფხაზები შეუშვან ამ პასპორტით. ასეთ შემთხვევაში აფხაზს რუსული პასპორტის აღება აღარ დასჭირდება. რუსული პასპორტით ისინი საზღვარგარეთ მაინც ვერ გადიან. ალბათ, ამ საკითხზე შეიძლება მუშაობა.

- რუსული გავლენის თურქულით ჩანაცვლება რა პერსპექტივებისა და საფრთხის მატარებელია?

- საჭიროა, ბევრ ქვეყანას, ჩვენი ნებართვით, ჰქონდეს აფხაზებთან კონტაქტი, ამით რუსეთის გავლენა აშკარად შემცირდება და მასზე მიბმული აღარ იქნებიან, რა კატასტროფა შეიძლება მოხდეს, თუ უკრაინას ექნება კავშირი მათთან. შესაძლოა, ამ ქვეყანაში შეიცვალოს  კიდეც ხელისუფლება და პრორუსული ძალები მოვიდეს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, საჭიროა  ზოგადად მიდგომები შეიცვალოს. რუსეთი აღიარებს ამ რეგიონებს და თან რაღაცეებს აკეთებს; ჩვენ არ ვაღიარებთ და არაფერს ვაკეთებთ. არაღიარება და კონტაქტები, არაღიარება და ვაჭრობა, არაღიარება და კულტურული ურთიერთობები - ეს უფრო ჰგავს გამოსავალს. მგონი არაღიარების ერთადერთი ფორმა არსებობს: ან საერთაშორისო, როცა ყველა აღიარებს და ჩვენ დავრჩებით მარტო, მაგრამ ეს გამორიცხულია, უფრო მოსალოდნელია, მხოლოდ ოთხმა-ხუთმა სახელმწიფომ აღიაროს; არსებობს მეორე ტიპის აღიარება, როცა სახელმწიფო თვითონ აღიარებს, რაც ასევე გამორიცხულია. ჩვენ აშკარად ვკარგავთ აფხაზეთს. პროცესი მიდის და ვერ ვაჩერებთ, ჩვენ შეგვიძლია, ან ტემპი შევაჩეროთ, ან არაფერი გავაკეთოთ და ასე გაგრძელდეს თუ კი ამ ღონისძიებებს გავატარებთ უფრო შეაჩერებს აფხაზეთის დაკარგვას.