ბაგ­რატს დღეს რკი­ნის გუ­ლი აქვს - ასე­თი მხატ­ვრუ­ლი შე­ფა­სება გა­ის­მა პარ­ლა­მენ­ტში, გა­ნათ­ლების, მეც­ნი­ე­რებისა და კულ­ტუ­რის კო­მი­ტეტ­ში გა­მარ­თუ­ლი ცხარე დის­კუ­სი­ის დროს. ეს დის­კუ­სია და აჟიო­ტაჟი კი ბაგ­რა­ტის ტა­ძარ­ზე ამჟამად მიმ­დი­ნა­რე სა­მუ­შა­ოებს მოჰყვა. ამ სა­მუ­შა­ოებს ორ­გვა­რად აფა­სებენ: პრო­ექ­ტის ავ­ტო­რები და ხელი­სუფ­ლება ამბობს, რომ ყვე­ლა­ფე­რი კეთ­დება ამ უძ­ვე­ლე­სი ძეგ­ლის გა­მაგ­რებისა და შე­ნარ­ჩუ­ნების მიზ­ნით, ხოლო მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე მხარე ამას ძეგ­ლის ავ­თენ­ტუ­რობის ხელყოფად მიჩ­ნევს. საბოო­ლოო ჯამ­ში, ეს წმინ­და ექ­სპერ­ტუ­ლი „ჭი­დი­ლი“, სა­ზო­გა­დოებრივ დის­კუ­სი­ად და ვნებათა­ღელ­ვად იქ­ცა, რად­გან კა­მათ­ში ასეთ­მა ნო­ტამ გაიჟღე­რა: ბაგ­რა­ტი შე­იძ­ლება მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რუ­ლი სა­გან­ძუ­რის სი­ი­დან ამო­ი­ღონ.

 „რე­ა­ლუ­რად, ძეგ­ლთა დაც­ვის თვალ­საზ­რი­სით, ტრა­გიზ­მი არ არის, რაც დღეს ბაგ­რატ­ზე ხდება. თა­ნაც, სი­ი­დან ძეგ­ლის ამო­ღება არც ისე­თი მარ­ტი­ვი პრო­ცე­დუ­რაა. ჯერ ერ­თი, შემ­დე­გი კო­მი­ტე­ტის სხდო­მა არის ორი წლის შემ­დეგ და მა­ნამ­დე ბევ­რი დროა მომ­ზა­დების­თვის, დებატების­თვის. და­მერ­წმუ­ნეთ, არ ჩათ­ვლის იუ­ნეს­კო, რომ ეს ეწი­ნა­აღ­მდე­გება ძეგ­ლთა დაც­ვის უნი­ვერ­სა­ლურ პრინ­ცი­პებს...“ - აცხადებს ნი­კა ვა­ჩე­იშ­ვი­ლი, ძეგ­ლთა დაც­ვის სა­ა­გენ­ტოს ხელ­მძღვა­ნე­ლი. პარ­ლა­მენ­ტის გა­ნათ­ლების, კულ­ტუ­რი­სა და მეც­ნი­ე­რების კო­მი­ტე­ტის თავმჯდო­მა­რე გო­კა გაბაშ­ვი­ლი კი მი­იჩ­ნევს, რომ თუ­კი არ­სებობს რა­ი­მე კონ­კრე­ტუ­ლი რე­კო­მენ­და­ცია, ან ოფი­ცი­ა­ლუ­რი დას­კვნა სა­კითხთან და­კავ­ში­რებით და მხარე ამას არ ას­რუ­ლებს, ეს ნამ­დვი­ლად შე­იძ­ლება გახდეს ძეგ­ლის სი­ი­დან ამო­ღების სა­ფუძ­ვე­ლი, თუმ­ცა, ჯერჯერობით, იუ­ნეს­კოს მხრი­დან ასე­თი დო­კუ­მენ­ტი არ არ­სებობს.

„თუ იუ­ნეს­კოს­თან არ ვი­მუ­შა­ვებთ და არ ვი­თა­ნამ­შრომ­ლებთ, შე­იძ­ლება ვინ­მეს ისე­თი შთაბეჭ­დი­ლება შე­ექ­მნას, რომ რა­ღაც გა­უ­აზ­რებლად კეთ­დება. სი­ნამ­დვი­ლე­ში ეს ასე არ არის, პრო­ექ­ტი ძა­ლი­ან კარ­გა­დაა გა­აზ­რებული და მომ­ზა­დებული. უბრა­ლოდ, სა­ჭი­როა სწო­რი კო­მუ­ნი­კა­ცია იუ­ნეს­კოს­თან, რაც და­ე­ვა­ლა კი­დეც კულ­ტუ­რის სა­მი­ნის­ტროს და კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რეობის დაც­ვის სა­ა­გენ­ტოს,“ - ამბობს გო­კა გაბაშ­ვი­ლი. ამ­რი­გად, იუ­ნეს­კოს­თან კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის პრობლე­მა არ­სებობს, თუმ­ცა ხელი­სუფ­ლება დარ­წმუ­ნებული­ა, რომ ბაგ­რა­ტის ტა­ძარს ამის გა­მო არა­ვინ ამო­ი­ღებს მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რუ­ლი სა­გან­ძუ­რის სი­ი­დან. ხოლო, თუ მა­ინც ამო­ი­ღეს, თა­ვის გა­სა­მარ­თლებელი არ­გუ­მენ­ტიც აქვთ: ძეგ­ლთა დაც­ვის სა­ა­გენ­ტოს თქმით, „თუ­კი ამ სა­მუ­შა­ოებს არ შე­ვას­რუ­ლებთ, მა­შინ,  ეს იგი­ვეა, სახლი და­გენ­გრეს. რო­მე­ლი ჯობია, კარგ სახლში იცხოვ­რო, რო­მე­ლიც არ გენ­გრე­ვა, თუ რო­მე­ლიც და­გენ­გრე­ვა? მე მგო­ნი - იმა­ში, რო­მე­ლიც არ და­გენ­გრე­ვა.“

თუმ­ცა, ალბათ, სა­კითხი უფ­რო სხვა­ნა­ი­რად დგას, ვიდ­რე იუ­ნეს­კოს­თან კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის პრობლე­მაა. მთა­ვა­რი პრობლე­მა ის მე­თო­დებია, რომ­ლი­თაც ბაგ­რა­ტის ტაძ­რის რე­კონ­სტრუქ­ცია თუ გა­მაგ­რება მიმ­დი­ნა­რეობს: რამ­დე­ნად არ­ღვევს ძეგ­ლის ავ­თენ­ტუ­რობას ეს მე­თო­დები? ანუ, უხეშად რომ ვთქვათ, რო­გო­რი ბაგ­რა­ტი დაგ­ვრჩება: ორი­გი­ნა­ლი, თუ კარ­გად გა­კე­თებული ას­ლი?

„ნების­მი­ე­რი შეხება ძეგ­ლთან, ნების­მი­ე­რი რეს­ტავ­რა­ცი­ა, გარ­კვე­ულ­წი­ლად არ­ღვევს ავ­თენ­ტუ­რობას. საუბარია იმა­ზე, და­საშ­ვები დო­ზით არ­ღვევს, თუ და­უშ­ვებელი დო­ზით. და­უშ­ვებელი დო­ზით აქ ავ­თენ­ტუ­რობა არ ირ­ღვე­ვა. ძი­რი­თა­დი ჩა­რე­ვები რა ნა­წი­ლებშიც ხდება, ის არა ავ­თენ­ტუ­რი, არა­მედ 1970 წლის რეს­ტავ­რი­რებული ნა­წი­ლებია,“ - ასეთ შე­ფა­სებებს აძ­ლევს მიმ­დი­ნა­რე სა­მუ­შა­ოებს გო­კა გაბაშ­ვი­ლი. ნი­კა ვა­ჩე­იშ­ვი­ლის თქმით კი, ის სვე­ტი, რო­მე­ლიც და­ი­შა­ლა, არ არის ავ­თენ­ტუ­რი. ეს არის 70-ია­ნი წლების ცე­მენ­ტის სვე­ტები: „ჩა­რე­ვა არის არატ­რა­გი­კუ­ლი და ფრთხილი. სა­ნაც­ვლოდ, გა­რან­ტია არის იმი­სა, რომ სტაბილუ­რი, მძლავ­რი იქ­ნება და თავ­ზე არ დაგ­ვენ­გრე­ვა, ეს ჯობია ნების­მი­ერ ფრთხილ და არა­ე­ფექ­ტურ ქმე­დებას. და­ნარ­ჩე­ნი, იუ­ნეს­კოს დე­ლე­გა­ცია ჩა­მო­ვა ოქ­ტომბერ­ში და, თუ რა­მე საპ­რო­ექ­ტოა ან შე­საც­ვლე­ლი, დაპ­რო­ექ­ტდება.“

„რკი­ნა-ბეტო­ნის კონ­სტრუქ­ციით აღ­დგე­ნი­ლი ბაგ­რა­ტი მი­სა­ღები არ არის ჩემ­თვის. გან­საზ­ღვრუ­ლი­ა, რომ აღ­დგე­ნა მოხდება ტრა­დი­ცი­უ­ლი მა­სა­ლით, ანუ ქვით და კი­რის ხსნა­რით. ასეა ჩა­ფიქ­რებული, მაგ­რამ, რაც არის ის­ტო­რი­უ­ლი ნა­წი­ლი, მე-11 სა­უ­კუ­ნის და­საწყისი­დან დღემ­დე, თუნ­დაც და­ზი­ა­ნებული სახით  მოღ­წე­უ­ლი, - იმის ხელყოფად მი­მაჩ­ნია ამ­დე­ნი ლი­თო­ნის კონ­სტრუქ­ცი­ის ხმა­რება, კედ­ლების არ­მი­რება, სა­ძირ­კვლის მთლი­ა­ნად ჩაბეტო­ნება, სა­კურთხევ­ლის კედ­ლების დაბურ­ღვა, ცე­მენ­ტის ხსნა­რის შეყვა­ნა. აი, ეს ყვე­ლა­ფე­რი აუ­ცი­ლებლად იმოქ­მე­დებს ნა­გებობის მხატ­ვრულ ღი­რებულებაზე, ეს­თე­ტი­კა­ზე. მე ვფიქ­რობ, რომ შექ­მნილ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში აუ­ცი­ლებელია, შე­ჩერ­დეს სა­მუ­შა­ოები, გა­ა­ნა­ლიზ­დეს შექ­მნი­ლი მდგო­მა­რეობა და გა­მო­ი­ნახოს შექ­მნი­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ის გაგ­რძე­ლების, ან დაშ­ვებული შეც­დო­მების გა­მოს­წო­რების გზები,“ - ამბობს ხელოვ­ნებათ­მცოდ­ნეობის დოქ­ტო­რი, მა­ნა­ნა სუ­რა­მე­ლაშ­ვი­ლი.

პრო­ექ­ტის არ­ქი­ტექ­ტო­რის, ივა­ნე გრე­მე­ლაშ­ვი­ლის თქმით, არც ერ­თი რე­კო­მენ­და­ცია ან კონ­ვენ­ცია რკი­ნა-ბეტო­ნის გა­მოყენებას არ კრძა­ლავს: „ვე­ნე­ცი­ის ქარ­ტი­ა­ში ნათ­ქვა­მი­ა, თუ ავ­თენ­ტუ­რი მა­სა­ლა ადეკ­ვა­ტუ­რი არ არის და ძეგ­ლის ხსნის სა­შუ­ა­ლებას არ იძ­ლე­ვა, შე­იძ­ლება თა­ნა­მედ­რო­ვე მა­სა­ლების გა­მოყენება. არ­სებული სახით ტაძ­რის შე­ნარ­ჩუ­ნება კი, ხელუხლებლად, შე­უძ­ლებელი­ა, იმ­დე­ნად არის და­ზი­ა­ნებული მი­სი სა­ძირ­კვე­ლი და კედ­ლები. ეს უკა­ნას­კნე­ლად ჩა­ტა­რებულ­მა კვლე­ვებმა აბსო­ლუ­ტუ­რად და­ა­დას­ტუ­რა. რე­კონ­სტრუქ­ცი­ა­ზეც რომ არ გვე­ფიქ­რა, ის მა­ინც უნ­და დაგ­ვეწყო, მა­ინც უნ­და გაგ­ვე­მაგ­რებინა. ამის ერ­თა­დერ­თი სა­შუ­ა­ლებაა ეს ყბადა­ღებული რკი­ნა-ბეტო­ნის კონ­სტრუქ­ცია. სხვა გა­მო­სა­ვა­ლი ამ შემთხვე­ვა­ში არ არის. მხოლოდ რკი­ნა-ბეტო­ნის სარტყელს შე­უძ­ლია და­იც­ვას გრუნ­ტები და თა­ნაბრად გა­და­ა­ნა­წი­ლოს დატ­ვირ­თვები. აქამ­დეც ქარ­თულ სა­რეს­ტავ­რა­ციო პრაქ­ტი­კა­ში რკი­ნა-ბეტო­ნის გა­მოყენების გა­რე­შე სე­ის­მუ­რი და სა­ძირ­კვლის გა­მაგ­რების პრობლე­მა არ გა­დაწყვე­ტი­ლა.“

თუმ­ცა, ოპო­ნენ­ტებისათ­ვის ეს არ­გუ­მენ­ტი მა­ინ­ცდა­მა­ინც მი­სა­ღები არ არის. „აქამ­დე იდ­გა ბაგ­რა­ტის ტა­ძა­რი ნან­გრე­ვის სახით; ყოფი­ლა საკ­მა­ოდ სე­რი­ო­ზუ­ლი მი­წის­ძვრები, ცო­ტა ხნის წი­ნაც იყო და არ გა­მო­უწ­ვე­ვია ნგრე­ვა. თუ და­მა­ტებით დატ­ვირ­თვას ჩვენ ამ ნა­გებობას არ მივ­ცემთ, არ არის მო­სა­ლოდ­ნე­ლი მი­სი ასე­თი კა­ტას­ტრო­ფუ­ლი და­ზი­ა­ნება,“ - მი­იჩ­ნევს მა­ნა­ნა სუ­რა­მე­ლაშ­ვი­ლი, რო­მე­ლიც რე­კონ­სტრუქ­ცი­ა­ზე უფ­რო ბაგ­რა­ტის ტაძ­რის კონ­სერ­ვა­ცი­ას და მი­სი ის­ტო­რი­უ­ლი ქსო­ვი­ლის შე­ნარ­ჩუ­ნებას ემხრობა.

„მთელს პე­რი­მეტ­რზე  ჩასხმუ­ლი რკი­ნა-ბეტო­ნი ანად­გუ­რებს მთლი­ან არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ფე­ნას. ამ­დე­ნი ცე­მენ­ტით მუ­შაობა მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რეობის ძეგ­ლზე შე­იძ­ლება?“ - აღ­შფო­თებით კითხულობს არ­ქი­ტექ­ტორ-რეს­ტავ­რა­ტო­რი ნა­ტო ცინ­ცაბაძე, რო­მე­ლიც ეკო­მო­სის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლია სა­ქარ­თვე­ლო­ში და, რო­გორც თა­ვად აცხადებს, ხში­რად გა­უ­კე­თებია იუ­ნეს­კოს და ეკო­მო­სის და­ვა­ლებით სხვა ქვეყნებში მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლების შე­ფა­სება, ამი­ტომ ის კარ­გად იც­ნობს „ში­და სამ­ზა­რე­უ­ლოს.“ სწო­რედ მან გააჟღე­რა ის ნო­ტა, რომ შე­საძ­ლოა, ბაგ­რა­ტის ტა­ძა­რი იუ­ნეს­კომ მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რუ­ლი სა­გან­ძუ­რის სი­ი­დან ამო­ი­ღოს.

„ამის თქმის სა­ფუძ­ველს მაძ­ლევს ის, რომ კარ­გად ვიც­ნობ იმ შე­ფა­სების სის­ტე­მას, რა­საც იუ­ნეს­კო იყენებს და, თუ­კი ეს სა­მუ­შა­ოები გაგ­რძელ­დება, ასე­თი სა­შიშ­როების წი­ნა­შე მარ­თლაც დავ­დგებით,“ - აცხადებს ქალბატო­ნი ნა­ტო და მი­იჩ­ნევს, რომ ასე­თი ტი­პის მე­თო­დების გა­მოყენება - ძეგ­ლის დაბურ­ღვა და რკი­ნა-ბეტო­ნის ჩასხმა, უფ­რო მე­ტად, გა­მოწ­ვე­უ­ლია არა მდგრა­დობის შე­ნარ­ჩუ­ნების, არა­მედ ახალი კონ­სტრუქ­ცი­უ­ლი ელე­მენ­ტების და­მა­ტების სურ­ვი­ლით.

მოკ­ლედ რომ ვთქვათ, საუბარია გუმბათ­ზე, რო­მე­ლიც სრუ­ლად აღ­დგე­ნის შემ­დეგ და­ედ­გმება ტა­ძარს და რომ­ლის ზიდ­ვაც შე­უძ­ლებელი იქ­ნება უკ­ვე არ­სებული, ავ­თენ­ტუ­რი თუ 70-იან წლებში რეს­ტავ­რი­რებული კონ­სტრუქ­ცი­ი­სათ­ვის. ამ გან­ზრახვის გა­რე­შე, არ იქ­ნებოდა სა­ჭი­რო ასე­თი დი­დი ოდე­ნობის რკი­ნა-ბეტო­ნი. არ­ქი­ტექ­ტო­რი ივა­ნე გრე­მე­ლაშ­ვი­ლი ადას­ტუ­რებს, რომ საბჭომ გა­დაწყვი­ტა, გა­მაგ­რებული სა­მუ­შა­ოები გა­კე­თებულიყო ისე, რომ მო­მა­ვალ­ში ნების­მი­ე­რი დატ­ვირ­თვის­თვის გა­ეძ­ლო, თუმ­ცა, იმა­საც დას­ძენს: ასე­თი სა­მუ­შა­ოების ჩა­ტა­რება და მე­თო­დების გა­მოყენება მა­ინც აუ­ცი­ლებელი იქ­ნებოდა, მოხდებოდა თუ არა ტაძ­რის სრუ­ლი სახით აღ­დგე­ნა. დღეს აღ­დგე­ნის გა­დაწყვე­ტი­ლება მი­ღებულია. „ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა - ძეგ­ლი უნ­და აღ­დგეს თუ იუ­ნეს­კოს სი­ი­დან ამო­ი­რიცხოს, და­უშ­ვებელია. ასე­თი ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა არ დად­გება,“ - ამბობს გო­კა გაბაშ­ვი­ლი.

ასე რომ, საბოლოო ჯამ­ში, მა­ინც იმ მთა­ვარ კითხვამ­დე მი­ვე­დით: უნ­და აღ­დგეს ბაგ­რა­ტის ტა­ძა­რი, თუნ­დაც მი­სი ავ­თენ­ტუ­რობა მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად ან ბოლომ­დე და­ი­კარ­გოს, თუ მოხდეს მი­სი კონ­სერ­ვა­ცი­ა, თუნ­დაც მი­სი შუ­შა­ში ჩას­მა მოგ­ვი­წი­ოს (ეს უკა­ნას­კნე­ლი იდეა სწო­რედ იუ­ნეს­კოს ექ­სპერ­ტებს ეკუთ­ვნით). რა თქმა უნ­და, აზ­რი აქაც ორად არის გაყოფი­ლი და ეს მხოლოდ და მხოლოდ შე­ფა­სების სა­გა­ნია... ოღონდ არა მხოლოდ არ­ქი­ტექ­ტო­რების და კონ­სტრუქ­ტო­რების მხრი­დან. ასე­თი დის­კუ­სია ხელოვ­ნებათ­მცოდ­ნეების კომ­პე­ტენ­ცია უფ­როა. აქ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ეკ­ლე­სი­ის რო­ლიც. სა­პატ­რი­არ­ქო, ბუნებრი­ვია, ტაძ­რის სრულ აღ­დგე­ნას ემხრობა და მის­თვის მი­უ­ღებელია შუ­შა­ში ჩას­მუ­ლი ეკ­ლე­სია. ტაძ­რის სრულ აღ­დგე­ნას ემხრობა ხელი­სუფ­ლებაც. ეჭ­ვი­ა, რომ სა­კუ­თა­რი პი­ა­რის­თვის - მიხეილ სა­ა­კაშ­ვილს სურს, ბაგ­რა­ტის ტა­ძარს გუმბათი თა­ვი­სი პრე­ზი­დენ­ტობის ხანა­ში და­ად­გა­სო, - ასეთ­მა აზ­რმაც გაიჟღე­რა ქარ­თულ მე­დია-სივ­რცე­ში. უდა­ვო­ა, ასე­თი მნიშ­ვნე­ლობის ძეგ­ლზე არც ერ­თი კე­დე­ლი არ უნ­და გაიბურ­ღოს ისე, სა­ნამ ყვე­ლა­ფე­რი არ იქ­ნება აწო­ნილ-და­წო­ნი­ლი, ყვე­ლა შე­ფა­სება შეჯერებული. გვინ­და თუ არა ეს, ბაგ­რა­ტის ტა­ძარს, უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, უდი­დე­სი ის­ტო­რი­ულ-მხატ­ვრუ­ლი ღი­რებულება გა­აჩ­ნია და ის არ არის, უბრა­ლოდ, მე­ა­თე-მე­თერ­თმე­ტე სა­უ­კუ­ნეებში აშე­ნებული ეკ­ლე­სია. ის უკ­ვე მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რის კუთ­ვნი­ლებაა და, უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, მი­სი მხატ­ვრუ­ლი თუ ის­ტო­რი­უ­ლი ღი­რებულების გა­მო. თუ­კი ეს ღი­რებულება და­ი­კარ­გება, ალბათ, ხელთ ჩვე­უ­ლებრი­ვი ეკ­ლე­სია შეგ­ვრჩება, რო­მე­ლიც კარ­გად ჰგავს ძველს, მაგ­რამ ის ძვე­ლი არ არის. იუ­ნეს­კოს სი­ას რომ თა­ვი გა­ვა­ნებოთ, ჩვენ თვი­თონ გვი­ღირს თუ არა ეს?!

P.S. პარ­ლა­მენ­ტის დე­რე­ფან­ში ასეთ ფრა­ზას მოვ­კა­რი ყური - ბატო­ნი ნი­კა ვა­ჩე­იშ­ვი­ლი ამბობდა: მი­წის­ქვე­შა ავ­თენ­ტუ­რობის და­კარ­გვა არა­ფე­რი­ა, მთა­ვა­რია მი­წის­ზე­და ავ­თენ­ტუ­რობა არ და­კარ­გოო... მე, რა თქმა უნ­და, პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი არ ვარ, მაგ­რამ ჩემს თავს უფ­ლებას მივ­ცემ, აზ­რი გა­მოვ­თქვა: რო­დე­საც ასე­თი უდი­დე­სი მნიშ­ვნე­ლობის ძეგ­ლი­ა, მი­სი სა­ძირ­კვ­ლის ავ­თენ­ტუ­რობასაც გა­დამწყვე­ტი მნიშ­ვნე­ლობა აქვს, მით უმე­ტეს მა­შინ, რო­ცა მი­წის­ზე­ვით ის ძვე­ლი და ავ­თენ­ტუ­რი ნა­წი­ლები ყვე­ლა­ზე ნაკ­ლებად არის შე­მორ­ჩე­ნი­ლი.