ნანული ცხვედიანის წიგნი „გახსოვს, ქუთაისო?“
„ერთ დღეს, ბიბლიოთეკაში რომელიღაც თემაზე მუშაობისას, აღმოვაჩინე, რომ ჟურნალ-გაზეთთა გაყვითლებულ კომპლექტებში გაბნეულ ჩემს ძველ პუბლიკაციებში საკმარისად იდო ის ღირებული დოკუმენტური მასალა, რომლის დაკარგვა, ალბათ, დასანანი იქნებოდა და რომელიც დროსთან თანაფარდობით უნდა მომეტანა ახალი თაობის მკითხველთან - ქალაქური ყოფითა და კულტურით, საზოგადოებრივი მოვლენებითა და ტრადიციებით, მწერლობითა და ხელოვნებით, უბრალოდ, ქუთაისის ისტორიით დაინტერესებულ ახალგაზრდობასთან“.
ასე იწყებს წიგნის „გახსოვს, ქუთაისო?“ წინასიტყვაობას ჟურნალისტი ნანული ცხვედიანი. ერთ დიდ კრებულად შეკრული ქუთაისის ამბები, მერიის 70%-იანი თანადაფინანსებით, ახალი წლის დღეებში დაიბეჭდა.
წერილები, რომლებიც წიგნშია თავმოყრილი, ქალაქისა და რესპუბლიკის სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთებში იბეჭდებოდა 1979-2015 წლებში. ავტორი განსაკუთრებით აღნიშნავს გაზეთ „პოსტსკრიპტუმს“, სადაც 14 წელი რედაქტორად იმუშავა და, როგორც თავად ამბობს, საშუალება მიეცა, მაქსიმალურად მოესინ- ჯა კალამი. წიგნის კომპიუტერულ აწყობა-დაკაბადონებაზე სწორედ გაზეთ „პოსტსკრიპტუმის“ დიზაინერმა, ირმა ბახუტაშვილმა, იმუშავა, ხოლო დაიბეჭდა სტამბაში „ხომლი-ენი“, ბატონ ელგუჯა თავბერიძესთან.
***
2016 წელი ნანული ცხვედიანის სამ დღესასწაულს აერთიანებს: მრავალფეროვანი თემატიკით დატვირთული წიგნის გამოცემას, 60 წლის იუბილესა და 35 წლიან ჟურნალისტურ შემოქმედებას.
უხერხულია, ალბათ, საყვარელ ადამიანზე წერო, თან ისე, რომ სტილისტური შეცდომები არ დაუშვა (ქალბატონი ნანული წლების განმავლობაში ჩემი მკაცრი და უსაყვარლესი რედაქტორი გახლდათ). მეტად საპასუხისმგებლო მისია ვიკისრე. გამოგიტყდებით და მისი წერის სტილისთვის ბევრჯერ მიმიბაძავს და ახლაც, ამ წერილის წერისას, გულდასმით ვფურცლავ წიგნში „მწერლების“ რუბრიკას, ჟანრი რომ შევუსადაგო წერილს... ერთი სიტყვით, ჩემი სამაგიდო წიგნი გახდა.
ქალბატონი ნანულისაგან, მრავალგზის თხოვნის მიუხედავად, მეტად თავმდაბლური უარი მივიღე ინტერვიუზე. იმედი მაქვს, არ ვაწყენინებ, მისგანვე მოსმენილ წიგნთან დაკავშირებულ ამბებს თუ შევიტან წერილში.
***
668 გვერდიან წიგნში 140-ზე მეტი მასალაა შეტანილი: „თუმცა იყო ათასობით წერილი, მათგან მხოლოდ ქუთაისთან დაკავშირებული 300 შეირჩა. მიუხედავად გამოხშირვისა, წიგნი მაინც სქელტანიანი დარჩა. მე გამიმართლა, ამ 35 წლის მანძილზე არაერთ საინტერესო ადამიანს შევხვდი, რომელთაგან მეტად მნიშვნელოვან და ძვირფას ინფორმაციას ვიღებდი. თავისთავად ცხადია, რომ ეს ინფორმაცია არ კარგავდა ღირებულებას და დღესაც ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ოდესღაც იყო. აქ, ქუთაისის გარდა, არის კიდევ სხვა საინტერესო წერილებიც, რომელთა დაკარგვა ძალზე დამენანა და გვერდზე ვეღარ გადავდე, თუმცა მასალების აბსოლუტური უმრავლესობა ქუთაისის თემაა,“ - მითხრა ავტორმა ერთ-ერთი საუბრისას.
წიგნი - „გახსოვს, ქუთაისო?“ ქალაქის თითქმის ყველა კუთხე-კუნჭულს მოგატარებთ. მოდით, ერთად გადავავლოთ მრავალფეროვან თემატიკას თვალი. კიდევ ერთხელ შევაღოთ ავტორის თვალით დანახული სტუმარ-მასპინძლური, თეატრალური, პოეტური, მხატვრული ქუთაისის კარი.
წიგნი 11 რუბრიკადაა დაყოფილი: „უცნობი ფურცლები“, „ქუთაისური სადარბაზოები“, „მწერლები“, „მხატვრები“, „მუსიკა, ფოლკლორი“, „თეატრი“, „მემკვიდრეობა“, „სხვადასხვა“, „ქუთაისელები“, „ჟურნალისტები“ და „ეს ჩვენი ქუთაისია“.
ავტორისათვის განსაკუთრებულად ღირებულია რუბრიკებში „უცნობი ფურცლები“ და „ეს ჩვენი ქუთაისია“ მოთავსებული მასალები. წიგნში ასევე შეხვდებით, როგორც ქალბატონი ნანული ამბობს, პროფესიული თვალსაზრისით მის ამჟამინდელ გემოვნებას სრულიად მოურგებელ სტატიებსაც, თუმცა თვლის, რომ თავად რესპონდენტები იმსახურებდნენ განსაკუთრებულ ყურადღებას და საზოგადოებისათვის ამ სახელების შესახსენებლად ჩაუდევს წიგნში.
***
წიგნის პირველი სტატიაა, სათაურით „ცხელი ნაკვერჩხალი დროთა ნაცარში ანუ გახსოვს, ქუთაისო, შენი პიპინია მიქელაძე?“
„პიპინიას შესახებ მასალები თითქმის არ მოიპოვება. მე გამიმართლა, რომ წლების წინ აღმოვაჩინე მისი შვილი, აფხაზეთიდან დევნილი, პროფესორი არჩილ მიქელაძე, რომელმაც არაერთი საინტერესო ინფორმაცია მომაწოდა. მან მითხრა, რომ პიპინიას არქივი სოხუმში დარჩა. ამას უკვე არაფერი ეშველება. ბატონ არჩილთან ამ ვრცელი საუბრით კი პიპინია მიქელაძის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის სურათია აღდგენილი. მე ეს მასალა სოციალურ ქსელშიც მქონდა განთავსებული და ასეულობით ადამიანმა გაიზიარა ჩემი „პოსტი“(ბევრმა - ავტორის დასახელების გარეშე). ეს იმაზე მეტველებს, რომ საზოგადოება დღესაც დაინტერესებულია ამ ლეგენდარული ადამიანით. ბოლოს და ბოლოს, პიპინია მიქელაძის არაერთი ფრთიანი სიტყვა და გამოთქმა ხომ დღესაც ცოცხლობს ბაღის კიდეზე.
ზუსტად იმის გათვალისწინებით, რომ პიპინია მიქელაძე ასეთი მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი პერსონაა და ჩემი ექსკლუზიური მასალაც არაერთმა ავტორმა მიისაკუთრა, გადავწყვიტე, ჩემი წიგნი სწორედ ამ წერილით გამეხსნა. თუმცა ქრონოლოგიურადაც ხომ სწორედ ამ ლეგენდარულ კაცს ეკუთვნოდა წიგნის პირველი ფურცლები.“
***
წიგნი „გახსოვს, ქუთაისო?“ იძლევა არაერთ საყურადღებო ინფორმაციას, ქალაქის მეოცე საუკუნის ისტორიაზე, საზოგადოებრივ მოვლენებზე, თუნდაც - გარემოზე. მაგალითად, ამ მხრივ განსაკუთრებით საყურადღებოა სტატია „მიწისქვეშა ქუთაისი“, რომელიც გვაცნობს, თუ რაოდენ საინტერესოა მიწისქვეშა ტურიზმის განვითარების თვალსაზრისით, ფრიად პერსპექტიული - ქუთაისის კარსტი. სტატიაში მოთხრობილია ალიოშა ნემსიწვერიძისა და მისი თანამოაზრეების მიერ 1956 წელს ჯაჭვის ხიდსა და წითელ ხიდს შორის მდებარე უცნობი მღვიმის აღმოჩენის ამბავი.
განსაკუთრებით სერიოზული ნამუშევარია ბულვარის ისტორია. ავტორი გვაცნობს „ქუთაისის საუკუნენახევრის პარლამენტს, ანუ ცხელ-ცხელ ამბებს „ხრიკის მოედანზე“. ჩვენს თვალწინ ცოცხლდება ის საზოგადოება, რომელიც ამშვენებდა ბაღის კიდეს: აკაკი წერეთელი, გიორგი ზდანევიჩი, კირილე ლორთქიფანიძე, ნიკო ნიკოლაძე, გიორგი წერეთელი, სერგეი მესხი, მამია გურიელი...
ასევე განხილულია ბულვარში არსებული ფლორა, უნიკალური ჯიშის მხცოვანი მცენარეები. ავტორი სვამს საკითხს ისტორიული ბაღის იერსახის შენარჩუნების თაობაზე, ის ბულვარს საამაყო წარსულის ცოცხალ ძეგლად მოიხსენიებს და ერთგვარ მესიჯს გზავნის ქალაქის საკრებულოს მისამართით - დაიცვან იგი!
***
წიგნში დაბეჭდილია არაერთი უნიკალური ფოტო, მათ შორის პიპინია მიქელაძის პირადი არქივიდან, ძველი ქუთაისელი ფოტოგრაფების არქივებიდან, სხვადასხვა საოჯახო ალბომიდან.
გარეკანზე კი მოთავსებულია გაზეთ „პოსტსკრიპტუმის“ მთავარი რედაქტორის ნატო გუბელაძის მიერ გადაღებული ფოტო „აგული ერისთავი და პიკასოს ბიჭი“. წიგნის ავტორის შეფასებით, მან ეს ფოტო საგანგებოდ შეარჩია კრებულისათვის, რადგან წიგნის სათაურს და შინაარსს ყველაზე მეტად სწორედ იგი შეესაბამებოდა თავისი ნოსტალგიური ხასიათით. ამ ფოტოს გადაღების ისტორია კი წიგნში ერთ-ერთ წერილადაა შეტანილი: „აგული ერისთავი „პიკასოს ბიჭს“ ჩაეხუტა“.
***
კრებულში ლაპარაკია მე-20 საუკუნის ქალაქურ კულტურაზე, ტრადიციებზე, ოჯახურ დინასტიებზე, პიროვნებებზე. აქ არის ინტერვიუები, რომლებიც თავისებურად წარმოგვიდგენენ ჩვენს სასიქადულო მწერლებს: რეზო ჭეიშვილს, ოტია იოსელიანს, გურამ დოჩანაშვილს, რეზო გაბრიაძეს, ირაკლი აბაშიძეს, კულტურისა და ხელოვნების ცნობილ წარმომადგენლებს.
აქ შეხვდებით არამარტო ცნობილ საზოგადო სახელებს, არამედ რიგით ქუთაისელებსაც, რომლებიც თავისებურ კოლორიტს აძლევდნენ და აძლევენ ქალაქს.
***
„გახსოვს, ქუთაისო?“ - ახალი გამოსულია, თუმცა ქალბატონი ნანულის სოციალურ გვერდზე მიღებული შეფასებებით ვრწმუნდებით, რომ საზოგადოებას ადამიანური თემები მოენატრა. წიგნის ავტორის Facebook-ის გვერდზე ვკითხულობთ, თუ როგორ ითხოვენ წიგნის ტირაჟის განმეორებას მეგობრები, სრულიად უცხო ადამიანები...
„ძირითადად, უკვე მივიდა მკითხველამდე ის, რაც დასავიწყებლად არ მემეტებოდა. მადლობელი ვარ საზოგადოების, რომ ასე გულთბილად მიიღო ჩემი წიგნი. ძალიან მიხარია, რომ დამსახურებულად თუ დაუმსახურებლად, ადამიანების კეთილგანწყობა მოვიპოვე. ზოგიერთი ისეთი გემოვნებიანი და მკაცრი მკითხველია, იმათ შეფასებას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ჩემთვის. ჩემი რესპონდენტების უმრავლესობა უკვე გარდაცვლილია, თუმცა მათი ოჯახის წევრები და მემკვიდრეები უყურადღებოდ არ ტოვებენ წიგნს“.
ამონაწერი სოციალურ ქსელში მიღებული შეფასებებიდან:
ეთერ ნაცვლიშვილი: „ნანული, ჩემო კარგო, დღეს შევიძინე შენი წიგნი, რომელმაც მთელი ჩვენი ცხოვრება დამიდო ხელის გულზე. ის, რაც ყოველდღიურ რუტინადაც კი გვეჩვენებოდა, შენს რომანტიულ სულის ქურაში მხატვრულ სახეებად არის ქცეული. გამახსენდა ანა ახმატოვა, რომელმაც თქვა, თქვენ რომ იცოდეთ, საიდან არის ამოსული ის ყვავილები, რასაც ლიტერატურა ჰქვიაო... თუმცა ამ პოსტს სხვა სასიამოვნო ფაქტი მაწერინებს... წიგნი იყიდება ძალიან სწრაფად. რამდენიმე წუთის განმავლობაში რამდენიმე ადამიანმა იკითხა. ჩემს მეგობარს უნდოდა გერმანიაში გაეგზავნა ერთი ქუთაისელი მეცნიერისათვის და მაღაზიიდან მაღაზიაში მოუწია სიარული. მოკლედ, გილოცავ კიდევ ერთხელ და ახლა, მკვიდრად რომ განეფინე უამრავი ადამიანის გულში“.
მაგდა ყურაშვილი: „ქალბატონო ნანული, მოვდივარ ახლა ქუთაისიდან და მომაქვს ნანატრი „გახსოვს, ქუთაისო?“ კვირა იყო და ვეღარ მოვედი „ჩემი წილი წარწერა რომ მიმეღო, მაგრამ ძალიან ამაყი და ბედნიერი ვარ. ბაბუას მაგივრადაც მინდა მადლობა გითხრათ! როგორ ჩაიხითხითებდა მისებურად და ყველაზე საპატიო ადგილას გამოდებდა ამ საოცარ წიგნს, თითქოს ვხედავ... აგერ, ბატონო, ვინც ქუთაისს შორიდან იცნობთ, შეიძინეთ და რას ნიშნავს ნამდვილი ქუთაისი, მიხვდებით. არადა, კიდევ ორი თუ სამი ასეთი ფორმატის „გახსოვს, ქუთაისო?“ არის დასაწერი, მხოლოდ ჩემი ბავშვობის დროინდელი ქუთაისის ექიმობა, მწერლობა, ჟურნალისტები და სხვა მოღვაწეები რომ მოიცვას. საყვარელო ქალბატონო, ნანული მასწავლებელო, დიდი მადლობა ამ საჩუქრისთვის!“
ზვიად კირტავა: „დიდი მადლობა, ქალბატონო ნანული, ბრწყინვალე საჩუქრისათვის! თქვენი წიგნი, მართლაც, დიდი საჩუქარია მთლიანად ქუთაისისა და ქუთათურებისათვის! წარმატებები“.
მართალია, წიგნი, უმეტესად, გარდასულ სახეებზე, საზოგადოების მეხსიერების შრეებში დალექილ ფაქტებსა და მოვლენებზე მოგვითხრობს, მაგრამ მასში გვხვდება ორი წარმატებული ქართველი ახალგაზრდაც - საზღვარგარეთ მოღვაწე ბარიტონი გოჩა აბულაძე და ენათმეცნიერი ზაქარია ფურცხვანიძე. ავტორმა ამით თქვა, რომ მას არ სურდა მხოლოდ წარსულზე საუბარი. ამ ახალგაზრდების სახით მან ქუთაისის საზოგადოების ხვალინდელი სახე დაინახა.
აკი თავის წინასიტყვაობაშიც წერს: