სა­ში­ნაო პო­ლი­ტი­კის აქ­ტუ­ა­ლურ სა­მარ­თლებრი­ვი სა­კითხებზე, „ინ­ტერ­პრეს­ნი­უ­სი“ ექ­სპერტს სა­მარ­თლებრივ სა­კითხებში, ლია მუხაშავ­რი­ას ესაუბრა.

- ქალბატონო ლია, საქართველომ მოიგო რუსეთთან სამართლებრივი დავა სტრასბურგის სასამართლოში. სასამართლომ დაადგინა, რომ 2006 წელს რუსეთში ეთნიკური ქართველების დაკავების, დაპატიმრებისა და მასობრივი გამოძევებისას ადგილი ჰქონდა კოორდინირებულ პოლიტიკას, რომელშიც სახელისუფლო ორგანოები მონაწილეობდნენ. ფაქტია, რომ ეს გადაწყვეტილება მოსკოვს არ გაეხარდებოდა, მაგრამ იურისტების განმარტებით, თუ მხარეები გადაწყვეტილების აღსრულებაზე ვერ შეთანხმდნენ, საბოლოო ზომებს სტრასბურგი მიიღებს. თქვენი აზრით, შეასრულებს თუ არა მოსკოვი სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებას და დასჭირდება თუ არა ამ საკითხში სტრასბურგს აქტიური ჩარევა?

- შემდგომი შეთანხმების საგანია კომპენსაციის ოდენობა. თვითონ ის, რაც დადგენილია, ვგულისხმობ მუხლებს, რომელიც გადაწყვეტილებაში წერია, უკვე არავითარ შეთანხმებას არ ექვემდებარება და უნდა აღსრულდეს. ოღონდ, როცა სასამართლოს გადაწყვეტილების მასალები მინისტრთა კაბინეტს გადაეცემა, მინისტრთა კომიტეტი გამოიმუშავებს ზოგად და ინდივიდუალურ ღონისძიებებს და ზომებს, რომელიც უნდა აღასრულოს რუსეთის მხარემ. ვფიქრობ, რომ ძირითადი აქცენტი გადაწყვეტილების აღსრულების თვალსაზრისით იქნება სისტემური ცვლილებები, რადგან გადაწყვეტილებაში ძირითადი აქცენტია გაკეთებული იმ ადმინისტრაციული დაკავებების თაობაზე, რომელიც შესაძლებელს ხდიდა ასეთ მასობრივ დარღვევებს რუსეთის სახელმწიფოში. ეს იქნება საკანონმდებლო ცვლილებები, პრაქტიკის ცვლილებებიც, რომ მომავალში რუსეთში მსგავსი ქმედებები გამოირიცხოს. ინდივიდუალურად, კონკრეტულ დაზარალებულებს, მათ რა განესაზღვრებათ კომპენსაციის ან სხვა ზომების სახით, ცნობილი უკვე აღსრულების პროცესში იქნება. ამას ყველამ უნდა მივადევნოთ თვალი, მინისტრთა კომიტეტის დოკუმენტი საჯარო იქნება და შეგვეძლება გავეცნოთ.

ახლა, რაც შეეხება თავად სასამართლოს გადაწყვეტილებას, ჩემი ღრმა რწმენით, სტრასბურგის სასამართლოს მიერ საქართველოს სასარგებლოდ მიღებული გადაწყვეტილება ძალიან დიდი მოვლენაა. საქართველოს მთავრობამ, პირველად ისტორიაში რუსეთს საერთაშორისო სასამართლოში რაღაცაში მოუგო. ეს რაღაც არ არის ევროპული სასამართლოს მხრიდან რუსეთის მიერ ერთი მუხლის დარღვევის აღიარება. ეს არის ძალიან სერიოზული რამ, ვინაიდან საერთაშორისო სასამართლომ აღიარა და დაადგინა, რომ რუსეთის პოლიტიკა და პრაქტიკა ევროპულ სტანდარტებთან მიმართებაში შეუსაბამოა. გარდა ამისა, ეს გადაწყვეტილება გვაფიქრებინებს, რომ გვაქვს შანსი, მოვიგოთ 2008 წლის გამო წარმოებული მეორე სახელმწიფოთაშირისი დავა „საქართველო რუსეთის წინააღმდეგ ?2“.

- თქვენი აზრით, მეორე სარჩელზე ხელისუფლება გააგრძელებს თუ არა მუშაობას?

- რა თქმა უნდა, უნდა გააგრძელოს. სარჩელი შეტანილია, საქმე მიღებულია, მისი არსებითი განხილვა დაწყებულია. ვფიქრობ, რომ სამართლებრივი პოლიტიკის თვალსაზრისით ახლა ევროსასამართლოს და ევროპის სტრუქტურებს ძალიან კარგი შანსი აქვთ, რუსეთს როგორმე ჭკუა ასწავლონ. ომის საქმეზე გადაწყვეტილების გამოტანა იქნებოდა ძალიან კარგი მექანიზმი და ამის კარგი საშუალება.

- ეს შემთხვევით არ მიკითხავს, ვინაიდან სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან რამდენიმე საათში ამ საკითხზე შსს-ს მინისტრმა ალექსანდრე ჭიკაიძემ განაცხადა - „საქართველო-რუსეთს შორის ურთიერთობა სუფთა ფურცლიდან უნდა დაიწყოს“. ამას წინ უძღოდა იუსტიციის მინისტრ თეა წულუკიანის განცხადება, რომ გარკვეული ადამიანები მას ურჩევნდენ, 2006 წლის სარჩელზე უარი ეთქვა. ამ ორივე განცხადებებმა გააჩინეს განცდა, რომ ამ საკითხში ხელისუფლებაში, სულ მცირე, აზრთა სხვადასხვაობაა. მეტიც, წულუკიანმა ჟურნალისტებს უთხრა, რომ ვიდრე არ გადადგება, ამ თემაზე კომენტარს აღარ გააკეთებს. თქვენი აზრით, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში რასთან გვაქვს საქმე?

- თუ ხელისუფლება სტრასბურგში შეტანილ მეორე სარჩელზე უარს იტყვის, ეს მთავრობის მხიდან რუსეთთან ერთად ომში თანამონაწილეობა იქნება, რაც თავის თავად დანაშაულია. მთელ სამყაროში ყველაზე დიდი დანაშაული, ომის დანაშაულია. რაც იმ საჩივარშია, ანუ, რაც ჩვენ რუსეთმა მოგვწია 2008 წლის აგვისტოს დღეებში, თუ ამაზე დღევანდელი ხელისუფლება უარს იტყვის, მე პირობას გაძლევთ, რომ ეს იქნება ამ ხელისუფლებისთვის ანდერძის აღსრულება და სამუდამოდ წავა არა მარტო პოლიტიკური არენიდან, არამედ ისტორიაში შევა როგორც ერთ-ერთი ყველაზე სამარცხვინო ხელისუფლება, გაუთანაბრდება სააკაშვილის ხელისუფლებას, რომელმაც ტერიტორიები დაგვაკარგვინა.

- უგულავას დაკავებასთან დაკავშირებით ხმაური არ ცხრება. შსს მინისტრ ჭიკაიძის მტკიცებით, უგულავა გაფრთხილებული იყო, რომ მას ქვეყანა არ უნდა დაეტოვებინა. ექსპერტ კახა კახიშვილის განმარტებით „უგულავას სასამართლოს გადაწყვეტილებით ქვეყნის დატოვება არ ეკრძალებოდა“. სხვათა შორის, დამკვირებელთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ უგულავამ თავისი დაკავება თავად დაგეგმა და თავადვე შეასრულა. თქვენ როგორ ვარაუდობთ, რომ ციხეში აღმოჩენით უგულავას პოლიტიკური წონა კიდევ უფრო გაიზრდება?

- არ გამოვრიცხავ, რომ უგულავას დაკავება მისთვის პოლიტიკური პიარის ნაწილი იყო. სწორედ ამ დაკავების ფორმა, ფონი და ყველაფერ ამის ონლაინ რეჟიმში გაშუქება მაფიქრებინებს, რომ მომხდარი პოლიტიკური  კონიუქტიურით  იყო განპირობებული    არა   მხოლოდ   „ნაციონალების“, არამედ „ქართული ოცნების“ მხრიდან. ეტყობა, აქ მათი ინტერესები დაემთხვა. უბრალოდ, „ქართულ ოცნებას“ არ ჰყოფნის გამოცდილება და კვალიფიკაცია გააცნობიეროს, რომ ამ ფორმით უგულავას დაკავება აზიანებს.

ჩვენი საპროცესო კანონმდებლობა არავის უკრძალავს ქვეყნიდან გასვლას. ჩვენთან არც გაუსვლელობის ხელწერილი არსებობს და არც გადაადგილების შეზღუდვა. ამიტომაცაა, რომ უგულავას დაკავება მით უფრო უცნაურია. მით უმეტეს, რომ წინა დღეს სასამართლომ უარი თქვა რაიმე აღმკვეთი ღონისძიების გამოყენებაზე. გაუგებარია უკანსკნელ 24 საათში რა მოიპოვეს ისეთი, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილება შეიცვალა, ეს ძალიან სადავო და საეჭვო საკითხია. ისეთი პირი უჩანს, რომ უგულავას დაკავება წინასაარჩევნო კომპანიის კონიუქტურით ნაკარნახევი ქმედებაა.

- ამ თემაზე ექსპერტმა ზაალ ანჯაფარიძემ ასეთი მოსაზრება გამოთქვა - „პროკურატურას უჭირს მაღალჩინოსნებისათვის ფინანსური დარღვევების შესახებ ბრალის წაყენება, რადგან 2012 წლამდე ელიტური კორუფცია იყო, ჩვენი პროკურატურის თანამშრომლებმა არ იციან ელიტურ კორუფციასთან დაკავშირებული საქმეების გამოძიება, უკეთესი ხომ არ იქნებოდა პროკურატურას დასავლეთიდან კვალიფიციური კადრები მოეწვია.“ თქვენ გაიზიარებდით ასეთ მოსაზრებას?

- დიახ, გავიზიარებდი. ჩემი მხრიდან იმას დავამატებდი, რომ პროკურატურაში კადრების პრობლემა თვალშისაცემია. ამ პრობლემას ამ ხელისუფლებამ ვერა და ვერ მოუარა. საერთაშორისო ვალდებულებით ნაკისრ შეუსრულებელ ვალდებულებაზე პასუხისმგებლობა, რა თქმა უნდა, ამ უნიათო ხელისუფლებას სრულად დაეკისრება.

- აზრთა სხვადასხვაობის მიზეზი გახდა შეკრებითობის პრინციპის აღდგენაც. საზოგადოებამ მოისმინა როგორც ოპოზიციის უარყოფითი დამოკიდებულების შესახებ, ასევე ამ თემაზე იუსტიციის სამინისტროს განმარტებები. თქვენი აზრი როგორია? რაში დასჭირდა ხელისუფლებას ამ ნაბიჯზე წასვლა? რატომ მოხდა ისე, რომ შეკრებითობის პრინციპთან დაკავშირებით თავიდანვე ხარვეზიანი გადაწყვეტილება იქნა მიღებული?

- ვერ ვიტყვი, რომ ამ საკითხზე თავიდან არასწორი დაგაწყვეტილება იქნა მიღებული. ერთია, ამ საკითხის თეორიული მხარე, რომელიც მოსამართლეს უნდა აძლევდეს უფლებას, გამოიყენოს შთანთქმის, ნაწილობრივ შთანთქმის ან ნაწილობრივ შეკრების პრინციპი. სასჯელის ინდივიდუალიზაცია არის სისხლის სამართლის ერთ-ერთი ძირითადი და ფუნდამენტური პრინციპი. სასჯელის ინდივიდუალიზაცია არ გამოდის, როცა კანონი მოსამართლეს აძლევს ძალიან მკაფიო ჩარჩოებს სასჯელის განსაზღვრისათვის. მათ შორის, დანაშაულთა ერთობლიობის შეკრების, თუ შთანთქმის პრინციპით. როცა ეს პრინციპი არის ცალსახად ისეთი, როგორიც იყო და როგორიც დღეს არის, ანუ, როდესაც ამბობენ, რომ ყველაფერი უნდა შეიკრიბოს ან ყველაფერი უნდა შთანთქას უდიდესმა ზომამ.

ახლა შემოდის შერეული ფორმა. შემოდის, როცა პარლამენტმა ამის შესახებ არაფერი იცის და ეს არის იუსტიციის სამინისტროს ინიციატივა. შემოდის  მაშინ,  როცა  იწყება  „ნაციონალების“ დაჭერები. ეჭვი გვაქვს, რომ იგი იქნება გამოყენებული „ნაციონალების“ წინააღმდეგ და ამაზე პირველებმა მათ ატეხეს აჟიოტაჟი. სწორედ მათ ეჩვენებათ, რომ ეს მათთვის არის სახიფათო. ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტია, რომ იმ სასამართლოს პირობებში, რომლის არც დამოუკიდებლობისა და არც მიუკერძოებლობის ჩვენ არ გვჯერა, მოსამართლეებისთვის უფლებამოსილების გაზრდის მცდელობა ყოველთვის საეჭვოდ და არადამაჯერებლად აღიქმება.

- ცესკო-მ მიიღო გადაწყვეტილება განმეორებითი არჩევნების 12 ივლისს გამართვის შესახებ. გაკეთდა კომენტარები, რომ განმეორებითი არჩევნების დღის განსაზღვრა პროცესების დარღვევით მოხდა. თქვენი აზრით, რატომ ვერ იღებს ხელისუფლება ისეთ გადაწყვეტილებას, რომ ოპოზოციის მხრიდან კრიტიკა არ მოჰყვეს?

- ეს არის არაკვალიფიციურობისა და არამოტივირებულობის ძალიან ნათელი გამოხატულება. გარდა ამისა, ეს კიდევ იმის ბრალია, რომ ცესკო მართლა დამოუკიდებელი არ არის და ამას მეტ-ნაკლებად ყოველთვის ავლენს.

- იყო დრო, როცა საუბარი იყო ცესკო-ს არა პოლიტიკური, არამედ პროფესიული ნიშნით დაკომპლექტებაზე. ახალი ხელისუფლების პირობებში ამგვარი პერსპექტივა რამდენად რეალურად მიგაჩნიათ?

- ეს საკითხი დიდი ხანია, კრიტიკის საგანია და ამ ქვეყანაში არადა არ დაადგა საშველი, რომ კანონმდებლობით მოწესრიგდეს ეს სფერო და ცესკო-ს შემადგენლობა, გასაჩივრების პროცედურები იყოს როგორც ეკადრება ევროპული ტიპის სახელმწიფოს. ეს უკვე წინა ხელისუფლების კონიუქტურის ბრალი გახლავთ და როგორც ვხედავთ, ეს დღესაც აქტუალურია.

- შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებს პოლიტიკური ნიშნით დაკომპლექტებული ცესკო ჩაატარებს?

- უნდა ვივარაუდოთ, რომ სწორედ ისეთი ცესკო გვეყოლება, როგორიც გვყავს. ჰორიზონტზე არ ჩანს, რომ ხელისუფლება აპირებს ცვლილებების შეტანას უკვე მრავალგზის გაკრიტიკებულ საარჩევნო კოდექსში.

კობა ბენდელიანი

 „ინტერპრესნიუსი“